یادداشت | هدف از هدفمندی یارانه‌ها چه بود؟
طیفی از دولتمردان کنونی، جزء کسانی هستند که وقتی در دولت قبل یارانه نقدی پرداخت می‌شد دولت را به گداپروری متهم می‌کردند.
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، چند سالی است که اوضاع پیچیده اقتصادی جزء مهم‌ترین مسائل کشور است و عملا در یک جنگ اقتصادی تمام عیار به سر می‌بریم. مؤید مهم این مدعا نامگذاری سال‌های اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب است که همگی ناظر به مسائل اقتصادی است.
در ماه‌های اخیر، گرانی‌های افسار گسیخته و طاقت فرسا از جدی‌ترین اتفاقات در کشور است. اوج این گرانی‌ها با افزایش غیر منطقی و عجیب ارز و سکه همراه بود و به همین بهانه بسیاری از اجناس تا چند برابر گران‌تر شد.
بعد از فروکش کردن نسبی و باز غیر منطقی قیمت سکه و ارز تغییر چندانی در قیمت‌ها ایجاد نشد و به عبارتی خیلی از اجناس اصلا پایین نیامد و حتی برخی اقلام روند صعودی را همچنان داشته است.
این در حالی است که درآمد اکثر مردم همان درآمد قبل از گرانی‌ها است. دولت هم نشان داده که یا نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد قیمت‌ها را مهار کند و در هر دو صورت مقصر است و یک قضیه دوسر باخت است؛ چرا که اگر واقعا نمی‌تواند، یا باید کابینه و تیم اقتصادی را ترمیم جدی کند و اگر هم که نمی‌خواهد اوضاع اقتصادی درست شود که رسما بی مهری می‌کند. این امر واضحی است و تقریبا برای همه قابل درک است؛ به قول معروف «چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است.»
در ماه‌های اخیر، گرانی‌های افسار گسیخته و طاقت فرسا از جدی‌ترین اتفاقات در کشور است. اوج این گرانی‌ها با افزایش غیر منطقی و عجیب ارز و سکه همراه بود و به همین بهانه بسیاری از اجناس تا چند برابر گران‌تر شد.
بعد از فروکش کردن نسبی و باز غیر منطقی قیمت سکه و ارز تغییر چندانی در قیمت‌ها ایجاد نشد و به عبارتی خیلی از اجناس اصلا پایین نیامد و حتی برخی اقلام روند صعودی را همچنان داشته است.
این در حالی است که درآمد اکثر مردم همان درآمد قبل از گرانی‌ها است. دولت هم نشان داده که یا نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد قیمت‌ها را مهار کند و در هر دو صورت مقصر است و یک قضیه دوسر باخت است؛ چرا که اگر واقعا نمی‌تواند، یا باید کابینه و تیم اقتصادی را ترمیم جدی کند و اگر هم که نمی‌خواهد اوضاع اقتصادی درست شود که رسما بی مهری می‌کند. این امر واضحی است و تقریبا برای همه قابل درک است؛ به قول معروف «چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است.»
بایدهای یارانه نقدی
یکی از کار‌هایی که دولت می‌توانست در جهت جبران این وضعیت انجام دهد که نداد، این بود که لااقل یارانه نقدی دهک‌های پایین جامعه را افزایش می‌داد. اگر نگاه منطقی به قضیه یارانه‌ها داشته باشیم، حتی اگر این گرانی‌های عجیب و غریب هم اتفاق نمی‌افتاد باز هم افزایش یارانه‌ها امری طبیعی و عادلانه بود؛ چرا که به هر حال در طول این سال‌ها تورم بوده و ۴۵۵۰۰ تومان برای هر نفر ارزشش به شدت کاهش پیدا کرده؛ با این گرانی‌های اخیر که قطعا افت ارزشی بیشتری داشته است؛ ازاین رو با یک حساب سرانگشتی کاملا طبیعی بود که یارانه‌ها افزایش پیدا کند. شواهد بر این است که دولت در بودجه سال آینده هم چنینی برنامه‌ای ندارد که یارانه‌ها را افزایش دهد.
دولت برای جبران این گرانی‌ها بسته‌های حمایتی را برای کسانی که درآمد زیر سه میلیون دارند تدارک دیده که شاید نهایتا سه بار سهم هر خانواده شود و در هر بار هم حداکثر ۳۰۰ هزار تومان به آن‌ها بدهد.
واضح است که این مبالغ هر چند بی تأثیر نیست، ولی فاصله زیادی با این تورم وحشتناک دارد. از طرفی سوال این است که دولت از کجا تشخیص می‌دهد که در آمد چه کسانی زیر سه میلیون است؟ اگر توانایی شناسایی دارد که تا حدود زیادی هم دارد، چرا با همین مکانیسم یارانه این افراد را افزایش نداد که به طور مستمر و ماهیانه باشد و تأثیر بهتری در خرج و دخل مردم داشت.
اصلا هدف از هدفمندی یارانه‌ها چه بود؟ مگر قرار نبود که این کار، تخصیص یارانه‌ها را به عدالت نزدیک کند؟ آیا وضع موجود عادلانه است؟ زمانی که یارانه ۴۵۵۰۰ داده می‌شد بنزین نهایتا ۴۰۰ تومان بود (البته اوایل طرح هنوز بنزین ۱۰۰ تومانی هم بود)، ولی الان ۱۰۰۰ تومان است. هزینه آب و برق و گاز در این سال‌ها افزایش داشته و تقریبا تمامی مایحتاج زندگی افزایش داشته و بعضا سه، چهار برابر شده است.
اوایل طرح هدفمندی، قدرت خرید اقشار کم درآمد جامعه بالا رفته بود و همین مبلغ یارانه برای خیلی‌ها رقمی بود و تا حدودی مشکلات آن‌ها را رفع می‌کرد؛ ولی الان شاید یک چهارم سابق ارزش داشته باشد و عملا کار خاصی از آن بر نمی‌آید. در این روز‌ها که داستان قیمت گوشت هم تراژدی دیگری بر اوضاع نابسامان اوضاع اقتصادی شده است.
در این میان و در این اوضاع وانفساه برخی شرکت‌ها مثل خودروسازان هم حسابی از خجالت مردم در می‌آیند و تا حد توان قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و انصافا چیزی فروگذار نمی‌کنند که جای دست مریزاد دارد!
خودرو که پیشکش؛ لوازم خانگی هم قیمت‌های عجیب و غریبی به خود گرفته و به این راحتی نمی‌شود سمت آن هم رفت. رئیس اتحادیه لوازم خانگی هم با صراحت بیان کرده که مردم اگر می‌خواهند خرید کنند قبل از عید بخرند که قطعا در سال جدید افزایش قیمت خواهد داشت. زمانی که وعده سر خرمن می‌دهند که جنسی گران نمی‌شود، گرانی پیشاپیش می‌آید؛ چه برسد به اینکه رسما می‌گویند که گران خواهد شد!
یکی از کار‌هایی که دولت می‌توانست در جهت جبران این وضعیت انجام دهد که نداد، این بود که لااقل یارانه نقدی دهک‌های پایین جامعه را افزایش می‌داد. اگر نگاه منطقی به قضیه یارانه‌ها داشته باشیم، حتی اگر این گرانی‌های عجیب و غریب هم اتفاق نمی‌افتاد باز هم افزایش یارانه‌ها امری طبیعی و عادلانه بود؛ چرا که به هر حال در طول این سال‌ها تورم بوده و ۴۵۵۰۰ تومان برای هر نفر ارزشش به شدت کاهش پیدا کرده؛ با این گرانی‌های اخیر که قطعا افت ارزشی بیشتری داشته است؛ ازاین رو با یک حساب سرانگشتی کاملا طبیعی بود که یارانه‌ها افزایش پیدا کند. شواهد بر این است که دولت در بودجه سال آینده هم چنینی برنامه‌ای ندارد که یارانه‌ها را افزایش دهد.
دولت برای جبران این گرانی‌ها بسته‌های حمایتی را برای کسانی که درآمد زیر سه میلیون دارند تدارک دیده که شاید نهایتا سه بار سهم هر خانواده شود و در هر بار هم حداکثر ۳۰۰ هزار تومان به آن‌ها بدهد.
واضح است که این مبالغ هر چند بی تأثیر نیست، ولی فاصله زیادی با این تورم وحشتناک دارد. از طرفی سوال این است که دولت از کجا تشخیص می‌دهد که در آمد چه کسانی زیر سه میلیون است؟ اگر توانایی شناسایی دارد که تا حدود زیادی هم دارد، چرا با همین مکانیسم یارانه این افراد را افزایش نداد که به طور مستمر و ماهیانه باشد و تأثیر بهتری در خرج و دخل مردم داشت.
اصلا هدف از هدفمندی یارانه‌ها چه بود؟ مگر قرار نبود که این کار، تخصیص یارانه‌ها را به عدالت نزدیک کند؟ آیا وضع موجود عادلانه است؟ زمانی که یارانه ۴۵۵۰۰ داده می‌شد بنزین نهایتا ۴۰۰ تومان بود (البته اوایل طرح هنوز بنزین ۱۰۰ تومانی هم بود)، ولی الان ۱۰۰۰ تومان است. هزینه آب و برق و گاز در این سال‌ها افزایش داشته و تقریبا تمامی مایحتاج زندگی افزایش داشته و بعضا سه، چهار برابر شده است.
اوایل طرح هدفمندی، قدرت خرید اقشار کم درآمد جامعه بالا رفته بود و همین مبلغ یارانه برای خیلی‌ها رقمی بود و تا حدودی مشکلات آن‌ها را رفع می‌کرد؛ ولی الان شاید یک چهارم سابق ارزش داشته باشد و عملا کار خاصی از آن بر نمی‌آید. در این روز‌ها که داستان قیمت گوشت هم تراژدی دیگری بر اوضاع نابسامان اوضاع اقتصادی شده است.
در این میان و در این اوضاع وانفساه برخی شرکت‌ها مثل خودروسازان هم حسابی از خجالت مردم در می‌آیند و تا حد توان قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و انصافا چیزی فروگذار نمی‌کنند که جای دست مریزاد دارد!
خودرو که پیشکش؛ لوازم خانگی هم قیمت‌های عجیب و غریبی به خود گرفته و به این راحتی نمی‌شود سمت آن هم رفت. رئیس اتحادیه لوازم خانگی هم با صراحت بیان کرده که مردم اگر می‌خواهند خرید کنند قبل از عید بخرند که قطعا در سال جدید افزایش قیمت خواهد داشت. زمانی که وعده سر خرمن می‌دهند که جنسی گران نمی‌شود، گرانی پیشاپیش می‌آید؛ چه برسد به اینکه رسما می‌گویند که گران خواهد شد!
فایده افزایش یارانه نقدی
یکی از مزایای افزایش یارانه نقدی این است که دولت اعلام کرده که برای سال آینده حقوق کارمندان دولت ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. خُب واضح است که این رقم هم جوابگوی تورم موجود نیست؛ چرا که به طور میانگین حداقل ۱۰۰ درصد تورم ایجاد شده و طبیعی است که ۲۰ درصد افزایش حقوق، باز هم جبران مافات نمی‌کند و قدرت خرید خانواده همچنان پایین خواهد بود. از طرفی این ۲۰ درصد برای کارکنان دولت است و تکلیف بقیه اقشار کم درآمد که شغل آنچنانی ندارند و یا بعضا با بیکاری مواجه هستند معلوم نیست. ازاین رو افزایش یارانه نقدی تا حدودی این نقیصه را جبران می‌کرد.
ممکن است بگویند که بودجه‌اش از کجا تأمین شود؟ مطمئنا با وجود درآمدی که دولت از فروش بنزین دارد و با توجه به افزایش قیمت آن (از ۴۰۰ به ۱۰۰۰) و همچنین افزایش نرخ ارز و موارد دیگر، اگر درست این منابع را مدیریت کند می‌تواند که حداقل یارانه چند دهک پایین را افزایش دهد. از طرفی اگر یارانه کسانی که این مبالغ برای آن‌ها پول خرد هم به حساب نمی‌آید قطع کند شاید بهتر بتواند در این مسیر گام مؤثری بردارد و تا حدی به عدالت نزدیک باشد.
ممکن است بگویند که بودجه‌اش از کجا تأمین شود؟ مطمئنا با وجود درآمدی که دولت از فروش بنزین دارد و با توجه به افزایش قیمت آن (از ۴۰۰ به ۱۰۰۰) و همچنین افزایش نرخ ارز و موارد دیگر، اگر درست این منابع را مدیریت کند می‌تواند که حداقل یارانه چند دهک پایین را افزایش دهد. از طرفی اگر یارانه کسانی که این مبالغ برای آن‌ها پول خرد هم به حساب نمی‌آید قطع کند شاید بهتر بتواند در این مسیر گام مؤثری بردارد و تا حدی به عدالت نزدیک باشد.
نقدی بر سبد کالا
نکته دیگر این است که دولت تدبیر و امید چند سال است که برای اقشار کم درآمد سبد کالایی در نظر گرفته که افراد می‌توانند از مکان‌های خاصی، اقلامی را خریداری کنند که معمولا هم این سبد کالا به قدری نیست که بشود چیز‌های اساسی با آن خریداری کرد.
طیفی از دولتمردان کنونی، جزء کسانی هستند که وقتی در دولت قبل یارانه نقدی پرداخت می‌شد دولت را به گداپروری متهم می‌کردند. حالا سوال این است که اگر آن گداپروری بود پس نام سبد کالا چیست؟! در واریز نقدی حداقل عزت و مناعت طبع طرف محفوظ است؛ ولی در سبد کالا، طرف عملا و با زبان بی زبانی می‌گوید که من کم درآمد و مستحق کمک مالی هستم؛ چرا که برای گرفتن این سبد باید اعلام کند که سبد کالا می‌خواهد و معمولا فروشگاه‌ها صندوق‌داری را برای این منظور گذاشته‌اند و چه بسا کسی دوست نداشته باشد اینگونه نمایان شود. از آن بدتر وقتی است که صف‌هایی طویل هم برای سبد کالا تشکیل شود که اصلا وجهه خوبی برای کشور ندارد.
این در حالی است که اگر به جای سبد کالا واریز نقدی صورت می‌گرفت و مشروط به فروشگاه خاصی نبود؛ هم گیرنده وجه، دستش برای خرید باز بود و هم عزتش پابرجا می‌ماند. /۹۹۹/ی702/س
بابک شکورزاده
نکته دیگر این است که دولت تدبیر و امید چند سال است که برای اقشار کم درآمد سبد کالایی در نظر گرفته که افراد می‌توانند از مکان‌های خاصی، اقلامی را خریداری کنند که معمولا هم این سبد کالا به قدری نیست که بشود چیز‌های اساسی با آن خریداری کرد.
طیفی از دولتمردان کنونی، جزء کسانی هستند که وقتی در دولت قبل یارانه نقدی پرداخت می‌شد دولت را به گداپروری متهم می‌کردند. حالا سوال این است که اگر آن گداپروری بود پس نام سبد کالا چیست؟! در واریز نقدی حداقل عزت و مناعت طبع طرف محفوظ است؛ ولی در سبد کالا، طرف عملا و با زبان بی زبانی می‌گوید که من کم درآمد و مستحق کمک مالی هستم؛ چرا که برای گرفتن این سبد باید اعلام کند که سبد کالا می‌خواهد و معمولا فروشگاه‌ها صندوق‌داری را برای این منظور گذاشته‌اند و چه بسا کسی دوست نداشته باشد اینگونه نمایان شود. از آن بدتر وقتی است که صف‌هایی طویل هم برای سبد کالا تشکیل شود که اصلا وجهه خوبی برای کشور ندارد.
این در حالی است که اگر به جای سبد کالا واریز نقدی صورت می‌گرفت و مشروط به فروشگاه خاصی نبود؛ هم گیرنده وجه، دستش برای خرید باز بود و هم عزتش پابرجا می‌ماند. /۹۹۹/ی702/س
بابک شکورزاده
ارسال نظرات